Bà con nông dân Khơ me ấp Trà Kim, xã Thuận Hoà, huyện Cầu Ngang, tỉnh Trà Vinh vui vẻ kể về người ấp trưởng của mình rằng :” Ông ấy miệng nói tay làm ! “, “Ông ấy ở ngoài đồng suốt sáng đến chiều ! “, “Ông ấy coi công việc đồng áng nhà chúng tôi như của nhà ông ấy !”, “Ông ấy đúng là ấp trưởng xoá đói giảm nghèo ! “ vân vân và vân vân.
Đó là ông Thạch Rịt Thi. Năm nay 51 tuổi. Dáng người khoẻ mạnh. Da ngăm đen. Nói tiếng kinh thạo. Ông đèo tôi trên chiếc xe máy Hon Đa đã cũ đi thăm một số hộ gia đình và thăm các cánh đồng mà ở đó bà con nông dân đang chăm sóc rau mầu. Ông giới thiệu với tôi từng người, dù già hay trẻ, dù nam hay nữ, về tuổi đời, về tính tình, về hoàn cảnh, về tay nghề và kinh nghiệm sản xuất, về tinh thần trách nhiệm với cộng đồng…Ông giải thích cho tôi về từng vạt ruộng, từng khu đồng trồng các loại mướp đắng (khổ qua), bí đỏ, bí xanh, cà chua… được phủ ni lông và được phun nước tưới…
Ông bảo ở đây không thiếu đất, bà con Khơ me của ông rất khoẻ mạnh và rất cần cù, chịu khó, phải cái là họ ít hiểu biết và nghèo quá. Họ muốn làm nhiều thứ nhưng không biết làm thế nào và có làm thì cũng không có vốn nên đành chịu.
Ông Thi được 397 hộ gia đình trong ấp tín nhiệm bầu làm trưởng ấp từ tháng 5 năm 2005. Ông bảo khi đó trong ấp còn 17 hộ không có đủ gạo ăn, hàng năm chính quyền xã và huyện phải cứu đói. Điều tra cả ấp có tới 71,9% hộ thuộc diện nghèo ( theo tiêu chí của nhà nước). Ấp của ông là một trong những ấp nghèo nhất trong vùng.
Ông đã phải lặn lội đi khắp nơi trong huyện, trong tỉnh và sang cả các tỉnh bạn, tới không chỉ các vùng đồng bào Khơ me mà cả các vùng khác để tìm tòi học hỏi, liên hệ với các cơ quan, các doanh nghiệp đề nghị họ hướng dẫn, giúp đỡ…Hỏi được cái gì lại về bàn bạc với bà con trong ấp tìm cách làm theo…
Năm 2006, khi biết Trung tâm Khuyến nông Tự nguyện (CAEV) tìm cơ sở triển khai dự án “Khuyến nông có sự tham gia của nông dân” ông đã bàn với bà con trong ấp tự nguyện xin xã và huyện cho đăng ký tham gia.
Được họp bàn với cán bộ dự án, cán bộ khuyến nông huyện, ông và bà con thấy công việc của dự án không có gì xa lạ, vẫn là những công việc thường ngày của bà con nông dân, có điều là cách thức làm thì có nhiều cái mới hơn…Ông và bà con tâm đắc nhất là cách thức xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế hộ gia đình hàng năm. Tính toán cân đối trong gia đình biết thừa thiếu cái gì, thiếu khi nào, thừa bao nhiêu ? Từ đó sắp xếp hợp lý, lo liệu, chi tiêu, vay mượn một cách chủ động …
Ông tập hợp toàn thể các hộ gia đình trong ấp đề nghị cán bộ dự án tập huấn thật kỹ cho bà con. Yêu cầu từng hộ làm thử đi làm thử lại nhiều lần. Tập huấn đi, tập huấn lại, mỗi năm 2-3 lần. Đến nay 100% hộ gia đình trong ấp đã biết cách xây dựng và thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế hộ gia đình hàng năm. Ông tập hợp các kế hoạch đó lại, phân loại thành từng cụm, từng nhóm, lập thành kế hoạch của ấp để theo dõi, chỉ đạo thực hiện.
Các nội dung khuyến nông, chuyển giao kỹ thuật cho sản xuất, ông vận động bà con trong ấp tình nguyện đăng ký thực hiện từng nội dung một. Bà con thống nhất cử ra một số hộ làm mẫu thực hiện trước, gọi là “hộ mô hình”, các hộ khác rút kinh nghiệm làm theo.
Đầu tiên là mô hình trồng mướp đắng phủ ni lông. Sau khi được các khuyến nông viên tập huấn, đã có 4 hộ tình nguyện đứng ra làm trước. Tổng diện tích là 4,500 m2. Vụ đầu thành công, tính ra mỗi Ha một năm làm 2 vụ, cho thu nhập 120 triệu đồng. Vụ sau đó 17 hộ làm, vụ tiếp theo là hơn 30 hộ làm, và đến nay toàn ấp đã có hàng trăm hộ làm, với diện tích hơn 110 Ha, cho thu nhập hơn chục tỷ đồng.
Rồi đến mô hình trồng lạc (đậu phộng) vụ đông. Lúc đầu cũng chỉ có 3 hộ xung phong làm trước với diện tích chỉ 3,000m2. Được tập huấn kỹ, làm đúng kỹ thuật, vụ đầu tiên cũng thắng lợi. Mỗi Ha cho thu nhập hơn 60 triệu đồng. Vụ sau hơn chục hộ làm theo. Đến vụ vừa qua toàn ấp đã có hơn một trăm hộ làm, với diện tích 135 Ha. Mỗi vụ cho thu nhập mấy tỷ đồng.
Cũng tương tự như mướp đắng và lạc, các mô hình rau sạch như cà chua, bí xanh, bí đỏ, dậu bắp và các mô hình chăn nuôi bò và lợn (heo) sinh sản, nuôi cá, thâm canh và áp dung IPM cho lúa… cũng từ các hộ làm mẫu, thông qua tập huấn và hội nghị đầu bờ ( hội thảo kỹ thuật và tham quan ) mỗi thứ từ mấy hộ mẫu nay đều đã có hàng trăm hộ trong ấp làm theo…Trong ấp bây giờ có 38 gia đình nuôi lợn nái sinh sản, 18 hộ trồng cỏ nuôi bò sinh sản, cung cấp heo và bò giống cho hàng trtrăm hộ nuôi heo thịt, hàng trăm hộ nuôi bò thịt và bò cầy kéo…
Các công ty thương mại và các tư thương từ trên huyện lỵ và trên thành phố đã cho xe ô tô tải đến thu mua nông sản của các hộ gia đình ngay tại đầu bờ khi thu hoạch. Đến vụ gieo trồng và đến vụ thu hoạch, trong nhà và ngoài đồng người tấp nập vui như vào hội.
Đến nay thu nhập của các hộ gia đình so với năm 2006 đã tăng gấp 2,5 lần (từ 2,3 triệu tăng lên 5,8 triệu). Trong ấp không còn hộ đói, không có ai phải cứu tế nữa. Tỷ lệ hộ nghèo đã giảm từ 71.9% năm 2006 xuống còn 29.3% năm 2010. Nhiều hộ đã mua được cả máy cầy, ô tô tải, máy phát điện, máy bươm nước… Điện ở đây chủ yếu phục vụ cho bơm và phun tưới nước mà không phải chỉ thắp sáng và xem TV như ở các nơi khác. Máy móc và điện mà các hộ đang sử dụng ở đây đã cho ta thấy hình ảnh đầu tiên của một nền nông nghiệp hộ gia đình được công nghiệp hoá và điện khí hoá.
Riêng hộ gia đình ông Thạch Rịt Thi, có ông, vợ ông và 3 người con (hai trai một gái đều đã lớn), luôn luôn là hộ tình nguyện làm mẫu các mô hình kỹ thuật như: trồng mướp đắng, trồng lạc vụ đông, trồng cà chua và nuôi heo sinh sản. Hàng năm hộ nhà ông thu nhập 250-300 triệu đồng. Hộ nhà ông cũng đã mua được một cái máy kéo để cầy ruộngvà một cái ô tô tải để vận chuyển nông sản và vật tư.
Hai năm qua Ông Thạch Rịt Thi được bình bầu là ấp trưởng gương mẫu, được mời đi báo cáo trao đổi kinh nghiệm ở nhiều nơi trong huyện và trong tỉnh. Tháng 12 năm 2010 ông được cử đi dự Hội nghị Thi đua Yêu nước toàn quốc lần thứ VIII tai Hà Nội.
Ông Thi bộc bạch :” Được dự án bồi dưỡng và tập huấn nhiều lần, được tham dự các cuộc hội thảo, được đi tham quan Đài Loan và nhiều nơi trong nước, tôi tự nhận ra là muốn các hộ trong ấp áp dụng tiến bộ kỹ thuật, phát triển được sản xuất thì nhất thiết phải có các hộ đi trước làm mẫu. Gia đình tôi cũng phải làm trước. Sau đó dần dần các hộ khác làm theo, ai gặp khó khăn thì động viên mọi người tương thân tương ái giúp đỡ lẫn nhau. Không ai làm hộ mình được. Không ai làm thay mình đâu”…
Ông phấn khởi nói tiếp :” Kinh tế hộ gia đình phát triên, các tổ, các nhóm sở thích, các tổ nhóm tương trợ… đã hình thành. Nhiều hộ gia đình sẽ trở thành doanh nghiệp. Chúng tôi sẽ thành lập hợp tác xã. Ấp Trà Kim nhất định sẽ hoàn toàn xoá sạch được đói nghèo và tiến lên làm giầu “.